آیا انتخاب جز نور آگاهی و معرفت هیچ عنصر تعیین کننده‌ی دیگری دارد؟
آیا بدون آگاهی لازم، امکان انتخاب و اختیار وجود دارد؟
پس انتخاب و آزادی و سرنوشتِ مسئولانه جز به نور خودآگاهی و معرفت ممکن نمی‌شود و بلکه انتخاب عین آگاهی است و آگاهی خواه‌ناخواه منجر به انتخاب و اختیار و آزادی سرنوشت می‌شود.
و این است که اکثر مردم با آن عداوت می‌کنند؛ زیرا دشمن انتخاب و آزادی و مسئولیت سرنوشت خویش‌اند. این است که دشمن آگاهی و معرفت نفس هستند.
به هر حال آدمی در هر مرحله‌ای از زندگی‌اش مجبور به اختیار است و لذا مجبور به خودآگاهی و کسب معرفت نوینی است تا بتواند انتخاب بهتری داشته باشد.
این آگاهی و انتخاب یا مؤمنانه است یا کافرانه! ولی انتخاب کافرانه به معنای انتخاب راه خودفریبی و ضلالت، انتخابی بس حیرت‌آور و به‌راستی مالیخولیایی است که کسی تصمیم بگیرد که همه‌ی عمرش مشغول خودفریبی باشد. پس باید یک راهنما و مرشدی چون خود شیطان داشته باشد تا او را به سوی جهنم رهنمون سازد. جهنم همان راه خودفریبی آگاهانه است. …
منبع:کتاب مجموعه مقالات آخرالزمانی،مقاله خودشناسی،اثر استاد علی اکبر خانجانی